Piše Srđan Šušnica

Nakon petoseptembarskih događaja na Cetinju mnogima je kroz glavu prostrujila jedna misao: ništa više neće biti isto! I neće.

U zadnji vijek i po istorije Crne Gore ostaće upamćeno nekoliko zlokobnih, ali i časnih i emancipatornih datuma. Jedan od zlokobnijih je svakako datum održavanja tzv. podgoričke skupštine 24-29. novembra 1918. godine kada je dio naroda „crnogorskog i brdskog“ unionista i pristalica bezuslovnog prisajedinjenja Srbiji, protivno crnogorskom Ustavu i na bajonetima srpske kraljeve vojske ugasio nezavisnost države koja je svoje međunarodno priznanje kao 27. suverena država dobila kada i Srbija 40 godina ranije na Berlinskom kongresu u julu 1878. godine. Uklesan zauvijek u ključni kamen istorije Crne Gore biće opet datum Božićnog ustanka suverenista, većeg dijela naroda crnogorskog i brdskog koji je svoj vrhunac doživio 7. januara 1919. godine ali čiji su ustanički i komitski napori trajali još godinama, dočim mu odjeci još odzvanjaju. Otpor nekad bratskoj a sada okupacionoj srpskoj kraljevoj vojsci, otpor bezuslovnom i nasilnom prisajedinjenju suverene države i njene autokefalne crkve nekada bratskoj Srbiji i njenoj crkvi. Bio je to otpor asimilaciji, gubitku prava na jezik, gubitku slobode vjere i prava na crkvu, otpor protivustavnom priznavanju kapitualcije i okupacije, otpor gubitku bilo kakve autonomije, stečene slobode i državne nezavisnosti.

Ako vam se ovi događaji čine uporedivim sa ovim današnjim, to je zato što to i jesu! Ako vam se čini da ovi istorijski opisi kao i nedavni petoseptembarski događaji predstavljaju knjiške definicije bića pojedinih krivičnih dijela protiv ustavnog uređenja i bezbjednosti Crne Gore, danas važećeg crnogorskog Krivičnog zakonika, to je zato što to i jesu! No o tome drugi put.

U temelje obnovljene državnosti i nezavisnosti Crne Gore upisani su datumi trinaestojulskog ustanka 1941. godine i odluka ZAVNO Crne Gore i Boke, te datum dvadesetprvomajskog referenduma za nezavisnost 2006. godine.

Danas, 80 godina nakon 13. jula i 15 godina nakon 21. maja isklesan je na Cetinju i Belvederu novi kamen međaš u viševjekovnoj crnogorskoj istoriji. Ovaj petoseptembarski kamen međaš postaće vododjelnica koja će dijeliti čojstvo od kukavičluka, pravo od neprava, univerzalno hrišćanstvo od svetosavske nacionalne idolatrije, slobodu od (samo)potčinjavanja, patriotizam od veleizdaje, antifašizam od fašizma.

Možda se to mnogima još ne čini tako, ali događaji na Cetinju 5.9. su prije svega Crnoj Gori, a onda urbi et orbi, poslali nekoliko ključnih poruka i ukazali na nove tendencije.

Nakon što se raziđu gusti oblaci hemijskog oružja kojeg su premijer i potpredsjednik Vlade jedne nezavisne države protivzakonito i sa elementima teških krivičnih dijela bacili na svoje građane po nalogu predsjednika druge države, cijeli svijet može bjelodano vidjeti šta je suštinski ideja i politika novokomponovanog „srpskog sveta“. Potčinjavanje nepravdom, marionetskim režimima, a tamo gdje kulturna asimilacija i mirni anšlus ne uspije silom, nasiljem i oružjem! Od Triglava do Đevđelije, od Drave do Jadrana. Ako neko na ovom prostoru misli da će biti pošteđen direktnih i indirektnih posljedica novije velikosrpske agende, u dubokoj je zabludi. Aleksandri, Vučić i Vulin čak to i ne kriju u svojim zauzdano sladostrasnim i slavodobitnim reakcijama nakon nasilja nad Crnom Gorom. Podtekstualno oni jasno i glasno govore: da to je srpski svet; da to je odgovor cijelom regionu (na tobožnju) ugroženost srpskog naroda i crkve; da dotle smo spremni da idemo, ali i dalje; da, ajde da vidim nekog ko će da me zaustavi i pokori. Sve to, uz mnogo zarazne i mobilizirajuće patriopatetike odzvanja iz(a) njihovih pjenušavih retorika. Kome do 5.9. nije bilo jasno, od tada bi mu trebalo biti jasno da i Vučić i Vulin govore poraženim (hm da li je?) jezikom Adolfa Hitlera koji je na isti način „štitio“ tobožnje „ugrožene“ sudetske Nijemce, kasnije Austrijance, a onda cijelu Evropu. Vučićev jezik, kao i Orbanov, Lepenov i jezici drugih evropskih od milja nazvanih „populista“ je govor fašizma. Nema drugog niti tačnijeg pojmovnog određenja.

Cetinjskih događaji uzidgnuli su nas na visove odakle se jasno vidi da se djelovanje EU i zapadnoevropskih diplomatija i u Crnoj Gori i na cijelom ex-Yu prostoru svelo na popuštanje jednoj ekstremističkoj politici i podilaženje politički neuračunjljivim liderima u Srbiji. Državi propale demokratije i uznapredovale diktature koja ne prestaje da se naoružava i destabilizira region. Brisel i Berlin, donekle i Pariz i London (o zvaničnoj Ljubljani, Zagrebu, Tirani i Skopju i da ne govorimo) hrane tigra mesom u nadi da će isti vremenom postati vegetarijanac ili u nadi da će se zadovoljiti komšijom koji je tigru najbliži. A da li će? Odgovor je neće i neće. Nedavno je objavljena knjiga sjajnog mladog istoričara Tim-a Bouverie-a „Politika popuštanju Hitleru“ (nedavno prevedena na njemački jezik pod naslovom „Mit Hitler reden. Der Weg vom Appeasement zum Zweiten Weltkrieg“, Rowohlt Verlag, Hamburg 2021) u kojoj je autor sa zadivljujućoom preciznošću dokazao kako je pomirdbena i politika popuštanja zvaničnog Londona i Pariza Hitleru doživjela krvavi fijasko. Ovaj istorijski ali i politički fenomen 1930-tih godina odavno je dobio i svoju naučnu odrednicu u pojmu „politika appeasement-a“. Da li je vrijeme da se vlade i intelektualne elite zapadnoevropskih, balkanskih, napose ex-Yu država, zapitaju šta je istinska i zdrava alternativa politici popuštanja vučičevskoj Srbiji!? Ili je možda vrijeme da one najugroženije države prestanu čekati na tuđu konjicu, i značajno i hitno ojačaju svoje kapacitete i savezništva u zauzdavanju i odvraćanju radikalske Srbije!?

Spuštanje tzv. patrijarha jedne navodno hrišćanske crkve vojnim helikopterom, pod pancirima, uz podršku do zuba naouržanih agenata, vojske i policije Srbije i marionetske vlade je krstaški pohod i militantni prozelitizam kojeg se može usporediti sa kolonijalnim praksama nekadašnjih evropskih imperija. Peti septembar će postati tačka u kojoj je konačno završena stogodišnja tendencija kulturne i vjerskoidentitarne asimilacije Crnogoraca i Crnogorski i drugih pravoslavnih vjernika u „srpstvo“. Crkva Srbije se konačno razotkrila (pogotovo mlađim generacijama) kao  pseudohrišćanska organizacija i političko oruđe pokrštavanja i asimilacije. Tzv. „srpstvo“ koje se ukazalo u Crnoj Goru 5.9. je kolonijalni koncept, tuđinski identitet nametnu na silu i svana, po mnogo čemu stran Cronogrcima i crnogorskoj tradiciji, crkvi i istoriji. tzv. „prana država“ koje su Crkva Srbije, država Srbija, Krivokapić i Abazović ponudili Crnogorcima i Crnogorkama na Cetnju u vidu prekoračenja upotrebe sredstava prinude, ugrožavanje nezavisnosti države i silovanja Cetinjskog manastira, je koncept aparthejda, vladavine prava samo za arijevce i stavljanja svih drugih van zakona. Tanka pukotina identitarnih ali i svjetonazornih podjela koju su decenijama krparili i stišavali i komunisti ali i oni poslije njih, nakon 5.9. postaje sve veća provalija. To više niko neće vratiti u bocu. U Crnoj Gori postoje dvije pravoslavne denominacije i sa njima povezana dva kultur-politička identiteta. Jedan od njih je eksteran, ekskluzivistički, politički i finansijski bolje pozicioniran i vrlo nasilan, militantan i invezivan. Drugi je sve suprotno. To je zorno pokazao ovaj 5.9. te najavio nove političke tendencije segregacije, otvorene diskriminacije, tlačenja i domaće verzije aparthejda koje će eksterno podržana manjina provoditi nad većinom. Da li u tome ima paralela sa novijom političkom istorijom kosovskih Albanaca? Od 5.9. će imati sve više i treba se pripremiti za to.

Petoseptembarski događaji razotkrili su i kako radikalska Srbija i Vučić zaista zamišljaju taj svoj „Open Balkan“. Kao prostor malignog kulturnopolitičkog uticaja Crkve Srbije na susjedne pravoslavne narode i njihove crkve; kao zonu diskriminacije, potčinjavanja i destrukcije nepodobnih identiteta, svjetonazora i kultura sjećanja. Kao zonu slobodnog protoka i kretanja agenata BIA-e i pripadnika srbijanskih (para)oružanih, (para)bezbjednosnih te kriminalnih strukturu. Definitivno kao prostor slobodnog širenja medijsko-propagandne i fake news hobotnice zvaničnog Beograda. U skorijoj budućnosti i kao zonu slobodnog dotoka ruskog i kineskog ekonomskog, tehnološko-sigurnosnog i vojno-političkog uticaja. Te sigurno kao zonu slobodnog protoka vojnog i policijskog naoružanja, nadzorne i sigurnosne opreme za svoje ili tuđe proksije i marionetske snage u regionu. O Vučićevoj inicijativi „Open Balkan“ u svijetlu nestabilnosti u Crnoj Gori prije svega treba da razmišljaju predsjednici Sjeveren Makedonije i Albanije. Predsjednik Zoran Zaev ni od koga i nikada neće dobiti garancije da „nečiji“ vojni helikopteri i specijalne i paramilitantne snage neće „zalječivati“ raskol između Ohridske pravoslavne arhiepiskopije (iako autonomna nalazi se pod jurisdikcijom Beograda) kojoj su lojalni Srbi i od Beograda nezavisne ali kanonski nepriznate Makedonske pravoslavne crkve – Ohridske arhiepiskopije kojoj su lojalni Makedonci. Da „neko“ neće pod oružjem i u vanrednom stanju ustoličavati sadašnjeg od Beograda priznatog arhiepiskopa ohridskog i mitropolita skopskog Jovana VI Vranišovskoga na čelo neke objedinjene pravoslavne crkve u Sjevernoj Makedoniji!? Da vojni helikopteri neće ustoličavati po Skoplju, Bitolju, ohridskim manastirima ili bilo gdje u „staroj Srbiji“!? Makedonska pravoslavna crkva, nepriznata od drugih pomjesnih pravoslavnih crkava, i u raskolu sa Crkvom Srbije od 1967. godine je veliki žulj u lijevoj cipeli Beogradske patrijaršije koju ova nikada neće priznati, kao što ne priznaje ni nezavisnu crnogorsku crkvu obnovljenu početkom 1990tih. A ako ćemo govoriti o ugroženosti „srpstva“, u Sjevernoj Makedoniji, za razliku od Crne Gore, vlast je vrlo opresivno „raščistila“ sa eparhijama Crkve Srbije i klerom koji je bio lojalan Beogradskoj patrijaršiji. Jovan Varnišovski je bio hapšen i zatvaran, a Ohridskoj pravoslavnoj arhiepskopiji nije dozvoljeno da se upiše u registar vjerskih  zajednica ni dan danas. Sve to vlasti Crne Gore i prije i za vrijeme Mila Đukanovića nisu uradili crkvi „bratske“ Srbije. A mogli su! Predsjednik Zaev zaokupljen i prestrašen identitarnim antagonizmima sa Grcima i Bugarima, i pod jakim sentimentima prema bratskom srpskom narodu i Beogradu iz svojih mladalačkih kiridžijsko-trgovačkih dana, se okrenuo ka vučićevskoj Srbiji. Cetinjski 5.9. može Zaevu pokazati kako izgleda „bratska ljubav i njega“ radikalske Srbije i njene crkve. Sve političke aktere od Vašingtona do Berlina, od Triglava i Đevđelije treba da zabrine činjenica da je nasilje nad Crnogorcima direktno iz Beograda telefonski naredio predsjednik države koja ima antiNATOvsku političku i vojnostratešku agendu a u dijelo sproveo premijer i potpredsjednik vlade druge (nazovi) nezavisne države članice NATO pakta! Da li je npr. predsjednici Rama ili Zaev ili npr. premijer Plenković zaista znaju gdje su granice Vučićevog „Open Balkana“ i „srpskog sveta“? Da li izjmeđu njih i Srbije ima susjeda, crkava i teritorija za namirivanje „srpskog sveta“? Ako oni ne znaju možda znaju zvanični Berlin ili Brisel.

I za kraj Cetinje je skinulo sve Vučićeve maske. Nije kazalo da je car go, već je ogolilo i cara i popa. I pokazalo da ispod velikosrpskih mantija još uvijek leži devet krugova balkanskog pakla.