U sedmici iza nas obilježen je Svjetski dan mentalnog zdravlja, 10. oktobar. Govoreći o problemima mentalnog zdravlja, Lazović navodi da je neizbježno pomenuti i bolesti zavisnosti, s posebnim osvrtom na zloupotrebu psihoaktivnih supstanci, koja je u značajnom porastu među mladima.
U okviru Doma zdravlja Glavnog grada funkcioniše Centar za supstituciju, koji pruža terapiju buprenorfinom i metadonom.
„S ciljem sticanja uvida u socio-ekonomski status korisnika ovog programa, sproveden je intervju i socijalna anketa sa zavisnicima koji su uključeni u supstitucionu terapiju. Dobijeni rezultati služe kao osnova za preduzimanje daljih aktivnosti usmjerenih ka poboljšanju njihovog statusa, ali i ka smanjenju stigmatizacije osoba sa zavisnošću“, kazala je Lazović.
Lazović navodi da bolest zavisnosti nije, kako se često misli, samo problem porodice, već izazov za čitav društveni sistem.
„Počinje već u školskom uzrastu, kada mladi „eksperimentišu“ sa psihoaktivnim supstancama, a kasnije razvijaju zavisnost. U ranoj adolescenciji mnogi započinju sa marihuanom, koja često vodi ka upotrebi težih droga poput heroina. Ovoj putanji često prethodi zavisnost od pušenja i konzumacije alkohola, jer većina zavisnika koristi i duvan. Politoksikomanija, odnosno istovremena upotreba više psihoaktivnih supstanci, postaje sve učestalija među mladima, jer kombinovanje droga, ljekova i alkohola pojačava njihovo djelovanje“, istakla je Lazović.
Savremena nauka smatra da zavisnost od droga (narkomanija) nastaje pod uticajem više faktora istovremeno, koji se mogu, , kako kaže, podijeliti u tri kategorije: 1. Faktori vezani za ličnost i nasljedne predispozicije; 2. Porodica i društvena sredina; 3. Samo dejstvo droge.
„Sociološke teorije ističu da je uticaj okoline na formiranje ličnosti i razvoj zavisnosti značajan. U našem društvu je, na primjer, alkohol vrlo prihvaćen, a u nekim sredinama marihuana više nije tabu. Duvan se rijetko posmatra kao supstanca koja izaziva zavisnost, iako ima ozbiljne posljedice po zdravlje. Kada se ovi faktori kombinuju sa genetskom predispozicijom, rizik za razvoj zavisnosti postaje veći. Droge su danas često lako dostupne, a u određenim sredinama njihova upotreba postaje uobičajen obrazac ponašanja, čime se mladima „olakšava“ ulazak u svijet zavisnosti“, navela je Lazović.
Prema dr. Gabora Mateu, stručnjaku za bolesti zavisnosti, bol je jedan od glavnih uzroka zavisnosti.
„Bol, koji može biti posljedica gubitka člana porodice, usamljenosti ili disfunkcionalnosti unutar porodice, može navesti pojedinca da traži bijeg u drogama. Na Balkanu, gdje je bol zbog porodičnih gubitaka često transgeneracijski prisutan, ovo može dodatno narušiti porodične odnose i dinamiku, čineći članove porodice manje sposobnim da se adekvatno nose sa teškim emocionalnim situacijama. Zavisnost je često povezana sa disfunkcionalnošću porodice. Djeca čiji su roditelji razvedeni, ona koja su odrastala bez jednog roditelja, ili ona koja su iskusila nasilje u porodici ili gubitak brata, sestre ili roditelja, često su pod većim rizikom. U takvim slučajevima, kvalitetno vaspitanje, provođenje vremena sa djecom i dosljedne poruke roditelja o društveno prihvatljivim ponašanjima ključni su za prevenciju zavisnosti. U tretmanu zavisnosti ključno je angažovanje šire zajednice“, navodi Lazović.
Ova bolest je, kaže ona, odavno prevazišla problem pojedinca i porodice.
„Iskustvo pokazuje da samo uz podršku svih društvenih segmenata može doći do dugotrajne apstinencije kod zavisnika. Socijalne mjere igraju važnu ulogu u svim fazama prevencije, tretmana i rehabilitacije zavisnika: 1. Uključuju se u sve nivoe prevencije bolesti zavisnosti; 2. Tokom tretmana, posebno u okviru metadonske terapije, socijalni radnik prati cijeli proces i sarađuje sa zdravstvenim radnicima kako bi terapija bila što efikasnija; 3. U procesu rehabilitacije i resocijalizacije, gdje je cilj vraćanje zavisnika u normalne životne tokove“, kazala je Lazović.
Takođe, navodi da roditelji zavisnika imaju ključnu ulogu u resocijalizaciji, pa je važno da socijalni radnici uspostave blisku saradnju sa njima.
„Bivši zavisnici crpe snagu iz podrške porodice, a porodice treba da budu uključene u sve faze procesa liječenja, kako bi imale jasnu predstavu o napretku i potrebnim promjenama. Uz zajedničko djelovanje svih društvenih segmenata, od porodice do zdravstvenih i socijalnih institucija, možemo stvoriti sistem podrške koji će pomoći oboljelima da se vrate normalnom životu“, zaključuje Lazović.
