Foto: EK
U mnogim zemljama širom svijeta ove godine se održavaju izbori.U junu se bira i novi saziv Evropskog parlamenta.Predstavnici EU, odnosno službe zadužene za razotkrivanje dezinformacija i borbu protiv njih, već sada su u alarmantnom stanju.
Diplomatska služba EU (European Union External Action Service, EEAS), formirala je specijalnu radnu grupu koja bi trebalo da se bori protiv dezinformacija. Ona je objavila i izvještaj u kojem se nabraja 750 slučajeva ciljanih dezinformacija od strane – aktera iz inostranstva. Većina zabilježenih dezinformacija potiče iz Rusije, navode autori izvještaja, uz ocjenu da ta zemlja – pokušava da opravda svoju agresiju na Ukrajinu.
Većina dezinformacija usmjerena je protiv Ukrajine, a slijede Sjedinjene Američke Države, Njemačka i Poljska. Na meti je gotovo 150 institucija, uključujući EU, NATO, ali i mediji kao što su Dojče vele, Rojters ili Juronjuz.
U drugom godišnjem izvještaju o dezinformacijama EEAS tvrdi da je riječ o konstantnim – namjernim, strateškim i koordiniranim pokušajima manipulisanja činjenica, podsticanja zbunjenosti, sijanja podjela i širenja straha -.
Efekat dezinformacija
Žozep Borelj, jedan od najviše rangiranih političara Evropske unije, i sam je često bio meta kampanja dezinformisanja. Prilikom predstavljanja izvještaja, on je ocijenio da je taj problem jedna od najvećih bezbjednosnih priijetnji našeg vremena. – Ne radi se o bombi koja može da ubije, već o otrovu koji napada naš način razmišljanja – kaže Borelj.
Da bi dodatno pojasnio o čemu se radi, on je naveo jedan primer iz Francuske. Nakon napada militantno-islamističkog Hamasa 7. oktobra 2023, organizacije koju Njemačka, EU, SAD i neke druge zemlje klasifikuju kao terorističku organizaciju, Izrael je pokrenuo vojnu ofanzivu u Pojasu Gaze. Tri nedelje kasnije, neko je tokom noći na oko 250 zgrada u Parizu sprejom nacrtao Davidovu zvijezdu, simbol izraelske države.
– To je probudilo sjećanja na najgore dane Holokausta – ukazao je Borelj. Slike iz Pariza su se preko društvenim mreža brzo proširile svijetom, a neki komentatori su za to odmah optužili muslimanske zajednice. Ali, samo nedelju dana kasnije francuske vlasti su utvrdile da se tu možda radilo o ruskoj kampanji s ciljem destabilizacije, rekao je Borelj.
U novembru je Ministarstvo spoljnih poslova u Parizu odgovornost za crtanje Davidovih zvijezda prebacilo na rusku mrežu „Recent Reliable News“(RRN). Sedmoro Rusa povezanih s RRN u julu je stavljeno na listu sankcija EU protiv Rusije. Francuske vlasti i dalje istražuju slučaj i pokušavaju da utvrde da li iza te akcije stoje akteri iz inostranstva, odnosno ko su njeni organizatori i finansijeri.
EEAS je 2015. godine pokrenuo projekat „EUvsDisinfo“. Ljudi angažovani u njemu takve akcije opisuju kao – višeslojne onlajn informacione operacije koje se pokreću iz Rusije i na čijoj meti je više zemalja širom svijeta -, Počinioci se često predstavljaju kao medijske kompanije ili zapadne državne institucije – tvrde na primjer da predstavljaju francusko Ministarstvo spoljnih poslova.
Cilj su izbori za Evropski parlament
Dezinformacije postoje oduvijek, kaže Borelj, – ali sada smo mnogo ranjiviji na te prijetnje, jer se informacije šire brzinom svjetlosti -. U 2024. se održava šezdesetak izbora u svijetu, na birališta će biti pozvana gotovo polovina odrasle populacije na planeti. Mnogi bi mogli da se nađu na meti – zloćudnih stranih aktera – upozorava Borelj.
Tako nešto prošle godine je moglo da se prati na primjer u Španiji. – Dva dana uoči izbora ruski agenti hakovali su zvaničnu veb-stranicu regionalne vlade u Madridu – podsjetio je Borelj. Oni su, kako je dodao, na internetu upozorili građane da se (već ugašena) baskijska teroristička organizacija ETA ponovo aktivirala, i da planira napade na biračka mjesta.
Šta je cilj dezinformacija?
Evropska unija finansira i – Evropsku opservatoriju digitalnih medija – (European Digital Media Observatory). U novembru prošle godine stručnjaci te „osmatračnice“ koji rade na provjeri činjenica otkrili su da su dezinformacije o izbornoj proceduri distribuirane u svih deset evropskih zemalja koje su analizirali, odnosno posmatrali. Većina tih zemalja su članice EU.
– Dezinformacije često imaju za cilj da se delegitimišu izbori i to tako što se šire nedokazane tvrdnje o izbornoj manipulaciji, o uticaju iz inostranstva na ishod izbora, odnosno o nepoštenim procedurama – navodi se u njihovom izvještaju.
Boreljovi i prigovori EEAS ciljaju na Rusiju, ali u distribuciji dezinformacija često učestvuju i domaći izvori. – Uočavamo gomilu dezinformacija od strane aktera iz EU – kaže Tomaso Kaneta iz „Političkog izvještaja“(Pagella Politica), organizacije koja se takođe bavi provjerom činjenica. – Posebno su štetne i opasne dezinformacija kada ih šire političari i tradicionalni mediji – kaže Kaneta.
U razgovoru za DW on podsjeća na vrijeme pandemije korone. U Portugaliji i Irskoj, dakle u dvije zemlje s najvećom stopom vakcinisanog stanovništva, mediji i političari su ujedinjenim snagama stali iza nauke. U dvije zemlje s najnižim kvotama vakcinisanih, Bugarskoj i Rumuniji, suprotstavljeni tabori bili su veoma polarizovani, a to je imalo i odgovarajući efekat na ton javne debate.
Posebno je veliki broj dezinformacija o Ukrajini, ali ljudi koji rade na provjeri činjenica naglašavaju da ima mnogo takvih sadržaja i o klimatskim promjenama, o migracijama ili o izbjeglicama.
U Italiji se recimo distribuira mnogo laži o električnim automobilima. Oni se, kako se tvrdi, brže zapale nego vozila s motorom sa unutrašnjim sagorijevanjem. Tvrdi se da elektro-automobili tokom zime veoma brzo ostanu bez struje. Nedavni neredi na ulicama Dablina „podgrijani“ su upravo dezinformacijama o izbjeglicama, odnosno nestašici stambenog prostora, kaže Kaneta.
Kuda sve to vodi?
Žozep Borelj u tom kontekstu koristi izraz „bitka narativa“ i kaže da je to borba u kojoj mora da se pobijedi. Ruske dezinformacije on naziva – potpuno razvijenim instrumentom rata -.
Ali, u izvještaju EEAS upozorava se i na to da se potencijalni rizici ne precjenjuju. Brzo otkrivanje i proaktivno djelovanje protiv dezinformacija igra važnu ulogu među stanovništvom, baš kao što važnu ulogu igra i jačanje medijske kompetencije građana, tvrdi se u izvještaju.
Za mnoge građane Evropske unije predstojeći izbori za Evropski parlament su manje važni od nacionalnih izbora, svjestan je Kaneta. On zato smatra da ne postoji visoka doza rizika da bi u Evropskoj uniji moglo da se ponovi ono što se dogodilo u SAD ili u Brazilu. A dogodili su se neredi i nasilje, nakon što su na izborima poraženi tadašnji predsjednici, Donald Tramp u SAD, odnosno Žair Bolsonaro u Brazilu.
„Dosta sam zabrinut zbog mogućnosti da bi mogli da budu napadnuti naši projekti kao što su ’Grin dil’(Green Deal)EU, ili naš plan za prevenciju pandemija – kaže Kaneta za DW. – Ali, još veći rizik je to da bi ekstremističke snage mogle da utiču na promenu po pitanju konsenzusa oko određenih pitanja, a time i na stav Evropske unije prema njima, navodi se u izvješrtaju.
Izvor: Deutsche Welle
